Επικίνδυνες ουσίες (ουσίες σε υγρή, αέρια ή στερεά μορφή οι οποίες θέτουν σε κίνδυνο την υγεία ή την ασφάλεια των εργαζομένων) υπάρχουν σε όλους σχεδόν τους χώρους εργασίας. Σε ολόκληρη την Ευρώπη, εκατομμύρια εργαζομένων έρχονται σε επαφή με επιβλαβείς χημικούς και βιολογικούς παράγοντες.
To 15 % των εργαζομένων της ΕΕ καλούνται να χειριστούν επικίνδυνες ουσίες κατά την εργασία τους. Ομοίως, σε 15% ανέρχεται το ποσοστό των εργαζομένων που αναφέρουν ότι εισπνέουν καπνό, αναθυμιάσεις, σωματίδια ή σκόνη ενόσω εργάζονται.
Ορισμένες ουσίες μεγάλης επικινδυνότητας, όπως ο αμίαντος ο οποίος προκαλεί καρκίνο των πνευμόνων και άλλες θανατηφόρες παθήσεις του αναπνευστικού, έχουν απαγορευτεί ή τελούν από αυστηρό έλεγχο. Υπάρχουν όμως και άλλες επιβλαβείς ουσίες οι οποίες εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται ευρέως αλλά οι κίνδυνοι που συνδέονται με αυτές ρυθμίζονται δεόντως από τη νομοθεσία.
Κίνδυνοι για την υγεία
Τα προβλήματα υγείας που προκαλούνται από τον χειρισμό επικίνδυνων ουσιών ποικίλλουν από ήπιους ερεθισμούς των ματιών και του δέρματος έως σοβαρές επιδράσεις, όπως οι συγγενείς ανωμαλίες και ο καρκίνος. Τα συμπτώματα μπορεί να είναι οξέα ή μακροχρόνια, ορισμένες δε ουσίες μπορεί να έχουν σωρευτική επίδραση. Ορισμένοι από τους συνηθέστερους κινδύνους είναι:
- Δηλητηρίαση
- Αλλεργίες
- Δερματικές παθήσεις
- Αναπνευστικές παθήσεις
- Καρκίνος
- Βλάβες στην αναπαραγωγική ικανότητα και συγγενείς ανωμαλίες
Βιολογικοί παράγοντες
Σε πολλούς εργασιακούς χώρους είναι παρόντα βακτήρια, ιοί, μύκητες και παράσιτα. Οι οργανισμοί αυτοί είναι συνήθως αόρατοι, γεγονός που σημαίνει ότι οι κίνδυνοι που προκαλούν δεν γίνονται ενδεχομένως αντιληπτοί.
Υψηλό κίνδυνο έκθεσης σε επιβλαβείς βιολογικούς παράγοντες διατρέχουν οι εργαζόμενοι σε τομείς όπως:
- Υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης
- Γεωργία
- Κτηνιατρική
- Καθαρισμός και συντήρηση
- Διαχείριση λυμάτων και αποβλήτων
- Κηπουρικές εργασίες
- Εργασίες εργαστηρίου
Αναδυόμενοι κίνδυνοι
Οι νέες τεχνολογίες, η ανάπτυξη των επαγγελματικών κλάδων και οι αλλαγές στον τρόπο οργάνωσης της εργασίας μπορούν να αυξήσουν την επικινδυνότητα των βιολογικών ή χημικών παραγόντων. Στον τομέα του περιβάλλοντος, για παράδειγμα, ο υψηλός βαθμός τεχνολογικής καινοτομίας μπορεί να συνεπάγεται αντιστοίχως μεγάλες δυσκολίες κατανόησης των κινδύνων. Επίσης, για παράδειγμα, ολοένα περισσότεροι εργαζόμενοι εκτίθενται σε επικίνδυνες ουσίες κατά την παροχή κατ’ οίκον περίθαλψης ή την εκτέλεση εργασιών διαχείρισης αποβλήτων, χωρίς ωστόσο να αντιλαμβάνονται επαρκώς τους κινδύνους. Η ανάγκη να γίνουν κατανοητοί οι πιθανοί κίνδυνοι και να ληφθούν προληπτικά μέτρα από εργοδότες και εργαζομένους έχει γίνει πιο επείγουσα από ποτέ.
Συμβουλές για εργοδότες
Το πρώτο βήμα για την προστασία των εργαζομένων από επικίνδυνες ουσίες είναι η διενέργεια εκτίμησης κινδύνου. Στη συνέχεια πρέπει να λαμβάνονται μέτρα για την εξάλειψη ή τη μείωση των κινδύνων στο μέτρο του εφικτού. Τέλος, η κατάσταση πρέπει να παρακολουθείται τακτικά και να ελέγχεται η αποτελεσματικότητα των μέτρων που λαμβάνονται.
Τα κράτη μέλη έχουν αναπτύξει μοντέλα για την παροχή υποστήριξης στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις κατά τη διενέργεια εκτιμήσεων κινδύνου. Στη σελίδα OSHwiki μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα σχετικά με τη διαχείριση των κινδύνων που ενέχουν οι επικίνδυνες ουσίες .
Οι εργοδότες πρέπει επίσης να λαμβάνουν υπόψη τυχόν ευάλωτες ομάδες οι οποίες χρήζουν ειδικής προστασίας σύμφωνα με τη νομοθεσία, όπως οι νέοι εργαζόμενοι και οι εργαζόμενες γυναίκες που είναι έγκυες ή θηλάζουν.
Μέτρα πρόληψης
Η ευρωπαϊκή νομοθεσία προβλέπει μια ιεραρχία στα μέτρα που καλούνται να λάβουν οι εργοδότες για τον έλεγχο των κινδύνων που διατρέχουν οι εργαζόμενοι λόγω των επικίνδυνων ουσιών. Στην κορυφή αυτής της ιεραρχίας βρίσκονται η κατάργηση της χρήσης και η αντικατάσταση των επικίνδυνων ουσιών.
- Όπου είναι εφικτό πρέπει να καταργείται η χρήση επικίνδυνων ουσιών μέσω αλλαγής της διαδικασίας ή του προϊόντος για το οποίο χρησιμοποιούνται.
- Εάν δεν είναι εφικτή η κατάργηση, οι επικίνδυνες ουσίες πρέπει αντικαθίστανται με άλλες μη επικίνδυνες ή λιγότερο επικίνδυνες.
- Όταν δεν είναι εφικτή η πρόληψη των κινδύνων, πρέπει να εφαρμόζονται συλλογικά μέτρα ελέγχου για την εξάλειψη ή τη μείωσή τους. Βάσει της νομοθεσίας, όταν η έκθεση δεν μπορεί να ελεγχθεί επαρκώς με άλλα μέσα πρέπει να γίνεται χρήση ατομικού προστατευτικού εξοπλισμού.
- Για διάφορες επικίνδυνες ουσίες έχουν καθοριστεί όρια έκθεσης (OEL) τα οποία πρέπει να τηρούνται.
- Διαχείριση των κινδύνων που ενέχουν οι επικίνδυνες ουσίες
- Παρουσίαση PPT – Επικίνδυνες ουσίες και εκτίμηση κινδύνου (διαθέσιμη σε 22 γλώσσες)
- Διαβάστε το ενημερωτικό δελτίο του EU-OSHA για την κατάργηση και την υποκατάσταση επικίνδυνων ουσιών.
Καλή επικοινωνία
Για την ασφάλειά τους, οι εργαζόμενοι πρέπει να ενημερώνονται σχετικά με:
- τα πορίσματα της εκτίμησης κινδύνων που διενεργεί ο εργοδότης τους
- τους κινδύνους στους οποίους εκτίθενται και το πώς αυτοί τους επηρεάζουν
- τι πρέπει να κάνουν για τη δική τους ασφάλεια και την ασφάλεια των άλλων
- πώς να ελέγχουν και να εντοπίζουν προβληματικές καταστάσεις
- σε ποιους να τις αναφέρουν
- τα αποτελέσματα του εκάστοτε ελέγχου έκθεσης ή παρακολούθησης της υγείας
- τα μέτρα πρόληψης που πρέπει να λαμβάνονται σε περίπτωση εργασιών συντήρησης
- τις πρώτες βοήθειες και τις διαδικασίες έκτακτης ανάγκης
Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφτείτε τον παρακάτω σύνδεσμο: